Bogdana Koljević Grifit

U ovom članku autor najpre razmatra različite aspekte savremenog neoliberalizma kao biopolitike posebno reflektujući pitanje kriptodemokratije na kraju XX kao i u prvim decenijama XXI veka. U tom svetlu, analiziraju se divergentne forme „liberalne demokratijeˮ kao proceduralne demokratije koja se pojavljuje kao primarni uslov mogućnosti za biopolitički neototalitarizam. U drugom delu rada, formalnoj demokratiji suprotstavlja se pojam „prave demokratijeˮ via sadržinske demokratije koja se prevashodno artikuliše kao politika lokalnog tj. politika mesta i politika vremena. Paralelno se apostrofira relevantnost obrazovanja za istinsku demokratiju kao i strukturalna relacija političkog i normativnog elementa. Prava demokratija kao samoodređenje naroda ispostavlja se kao potencijal za realizaciju političkog subjektiviteta i suvereniteta. Ovaj proces obeležen je i formiranjem specifičnog Sittlichkeit-a tj. sadržinska demokratija manifestuje se kroz mnoštvo formi „sveta životaˮ koje izranjaju iz istorije, tradicije i visoke kulture. Tako narodni život kao demokratski život sa svim njegovim osobenostima otvara prostor za horizonte novog humanizma u XXI veku i u isti mah se konstituiše i kao temelj za restauraciju homo politicus-a.

U članku autor razmatra pitanje Badjuovog pojma demokratije, kao i političko-filozofske implikacije koje iz ove savremene teorije proizilaze. Badjuovo reflektovanje demokratije sastavni je deo njegove političke ontologije tj. sistema bića i događaja sa jedne i logike svetova sa druge strane. Kritički diskurs o reprezentativnoj demokratiji pre svega ima za svrhu da uputi na činjenicu da je upravo iz neoliberalnog modela postala moguća konceptualna i praktička identifikacija demokratije i rata, odnosno brisanje razlike mira i rata i promovisanje nasilnih intervencionističkih politika. Spram takvih formi, Badju insistira na invenciji egalitarnih političkih oblika kao istinskoj demokratiji, uz uvid da njoj uvek bitno pripada subjektivacija u pojedinačnoj situaciji.

U ovom članku kritički se reflektuje teorija demokratije Šantal Muf tj. koncepcija radikalne demokratije kao politike agonizma. U prvom delu, razmatra se pitanje paradoksalne prirode savremenih liberalnih demokratija i formiranje tzv. konsenzualne politike centra, sa akcentom na razliku dve filozofsko-političke tradicije: politike suvereniteta naroda i politike ljudskih prava. U tom svetlu artikuliše se pojam demokratskog paradoksa. U drugom delu, analiziraju se relacije moći i pluralizma tj. drugosti i konflikta, razlika „političkog“ i „politike“, kao i teorija o supstituciji pojma „neprijatelja“ sa „suparnikom“. Argumentiše se da se inspirativni diskurs Muf suočava sa strukturalnim problemima tj. da insistiranje na afirmaciji liberalno-demokratskog okvira poništava politike razlike i demokratiju u celini.

Prve decenije 21. veka od strane većine savremenih, i bitno različitih teoretičara, označene su kao svojevrsno, i krajnje specifično, tranziciono doba čiji uzroci se nalaze u svetskoj političkoj, teorijskoj, etičkoj i ekonomskoj krizi. Polemike stručne javnosti oko imena za novi vek iznedrile su sve učestalije upotrebe pojmova “post-liberalizam” i “post-postmodernizam”, kao i osmišljavanje novih konceptualnih strategija ali i povratak ranije artikulisanih određenja pre svega “prave demokratije” (wahre Demokratie). U ovom članku razmatramo političko-filozofske osnove prave demokratije obzirom na krizu EU i perspektive razvoja Evrope u divergentnim aspektima socijalnog, društvenog i nacionalnog pitanja. Usponi politika radikalne levice i radikalne desnice pojavljuju se kao savremeni evropskim fenomeni par ehcellence i kao takvi upućuju na bazičnu saglasnost građanstva koja se gradi u opoziciji spram političkih struktura i imanentno nedemokratskog karaktera EU. Pokazuje se da su, cum grano salis, nezaobilazni nosioci stvaranja novih po­litičkih subjektiviteta pre svega evropski narodi i, štaviše, da je to mesto na kojem iznova izranjanju zamisli prave demokratije. Tako se suprotstavljanje nizu oligarhijskih, autoritarnih i/ili partokratskih formi koje se, pored ostalog, uočava i u jačanju društvenih pokreta ispostavlja kao jedna od najvažnijih determinanti u evropskom, ali i svetskom ključu.

U ovom članku autor argumentiše u prilog specifičnosti političko-filozofskog projekta Hane Arent kao osobene sinte­ze antičkog i modernog iskustva političkog koje obrazuje ideju o praxis-u kao slobodnom delanju. Veza između zoon politikon-a i zoon logon echon-a kod Arent ostvaruje se kroz forme “bivanja-zajedno” u javnoj sferi, gde se istovremeno uspostavljaju politički subjektivitet i politička zajednica. Reč je o kretanju koje se prvenstveno odvija u dimenziji “budućnosti sadašnjosti” u kojoj se ideja “novih početaka” pojavljuje kao konstitutivna za uslov mogućnosti političkog. Na taj način, osnovna karakteristika po­litičkog pronalazi se u započinjanju kao odgovoranju na događaje.

U ovom članku autor razmatra različite teorijske koncepte biopolitike kod Mišela Fukoa i Đorđa Agambena kroz pitanje o njihovom odnosu spram tradicije Moderne. U sučeljavanju divergentnih stanovišta autor se naročito usredređuje na speci­fičnosti Fukoove pozicije, argumentišući da se homo politicus kod Fukoa pojavljuje kao neistražena mogućnost sinteze politi­ke, etike i filozofije. U tom kontekstu, načini na koje se Fuko i Agamben odnose prema Moderni uočavaju se kao odlučujući kako za interpretaciju i razumevanje biopolitike tako i za nove mogućnosti političkog. Autor zaključuje argumentacijom da genealogija savremenih fenomena biopolitike, kao nastavak Fukoovog pri­stupa u sadašnjosti, otvara teorijsku mogućnost za novi politički subjektivitet.

Prikaz knjige: Zillah Eisen­stein, Sexual Decoys, London - New York, Zed Books, 2007, pp.142.

In this article the author argues that contemporary political prac­tice superseeds political theory and political philosophy that are still not able to comprehend and articulate its movement. The author argues that what is lacking is not only „the name“ for political subjectivity but understanding of its meaning and possibility of appearance. Contrasting biopolitics as antipolitics proper to the political, in the second part the author discusses current theoretical trends of biopolitics (neolibera­lism and postmodernity) and traces the conditions neccesary to answer it.

U ovom članku autor argumentuje u prilog ideje o savremenosti i održivosti nacionalnog identiteta u Republici Srpskoj. Razmatrajući promene političkog identiteta u svetskoj teoriji i praksi, ukazuje se na povezanost pojma politike i pojma identiteta, kao i na unutrašnju vezu politike i etike. U drugom delu rada ideja o evropskim vrednostima analizira se u kontekstu političke stvarnosti Republike Srpske danas, koja istovremeno izražava i njen prosvetiteljski i hrišćanski karakter. Autor zaključuje analizu obrazlaganjem demokratske strukture nacional­nog identiteta u Republici Srpskoj.

In this article the author discusses the relation between different conceptions of biopolitics in Foucault and Agamben and the idea of humanism inasmuch as it relates to the question of becoming of new subjectivity. In tracing how the differences in understanding of biopoli­tics in Foucault and post-Foucaldian approach of Agamben influence not only the forms of critique of biopolitics as anti-politics, but also their relation towards a possible new humanistic discourse, the author underlines the specificities of Foucault’s approach, arguing in direc­tion of the idea that Foucault’s homo politicus presents the possibility of a new unique synthesis betwen ethics, politics and philosophy. The author concludes with building the argument that it is exactly a gene­alogy of the present of contemporary phenomena of biopolitics, as a continuation of Foucault’s approach, that can theoretically enable the possibility of new humanism inasmuch as it arises as a sine qua non of political subjectivity.

In this article the author discusses Rousseau’s idea of equality, emphasizing that it refers to the very structure of the political in one of the greatest thinkers of political philosophy. The very possibility of po­litics is presented, as it is argued, in the evental form of the social con­tract. From this, politics appears as a rare but specific event that enables human freedom which in itself is intrinsically egalitarian. The way in which popular sovereignty is constituted here at the same time appears as a leading trace for contemporary thinking.

U članku autor analizira fundamentalne uzroke savremene krize političke ideje Evropske unije. Argumentiše se u prilog teze da su dva glavna razloga ove krize sadržana u dva neuspeha EU tj. činjenici da se nije obrazovao evropski politički identitet i činjenici da demokratija u EU predstavlja događaj koji se nije desio. Oba neuspeha proizilaze iz neautonomnosti Evropske unije, odnosno nekritičkog prihvatanja ideologija neoliberalizma iz SAD od strane intelektualnih i političkih elita. Ovo je za posledicu imalo i prihvatanje izuzetno problematične identifikacije liberalizma i demokratije, i na taj način otvorilo put aktivnom učestvovanju u zapadnom intervencionizmu. U trećem delu članka, autor razlikuje pojam Evrope od pojma EU i razmatra stvarnosti savremene Evrope koje se tiče ne samo pojačane uloge države nego i sasvim novog društva koje se rađa.

U ovom članku autor pitanje međunarodnih ad hoc tribu­nala razmatra iz perspektive savremene političke filozofije tj. argumentuje da je reč o složenom političkom i društvenom fenomenu biopolitike, koja se razumeva kao mreža upravljačkih i kontrolnih mehanizama neoli­beralizma. Analizirajući različite oblike političkih i (post)pravnih praksi rastakanja suvereniteta u liberalnim i postmodernim diskursima, autor ukazuje da osnivanje ad hoc tribunala pripada širem opsegu delatnosti usmerenih ili na pokušaje uspostavljanja novih ili slabljenja postojećih ključnih međunarodnih institucija. Štaviše, skreće se pažnja na činjenicu da se ove prakse ispostavljaju kao egzemplaran izraz doktrine intervencionizma, kao i da je odgovore na ovakvu situaciju potrebno tražiti u novoj rehabilitaciji temeljnih institucija i međunarodnog prava u celini.

In this article the author reflects on the idea of “double responsibility” of political philosophy – as responsibility towards reason and towards practice. Such analysis is presented with the challenge of neoliberalism as dominant world-view and therefore addresses the question of meaning of political philosophy as applied philosophy today. In the second part of the essay, key issues of contemporary political philosophy are articulated: political subjectivity, democracy, the future of the international law, the question of state sovereignty and the relation between ethics and politics. In conclusion, a critical examination of both contextualism and universalism is presented.

U ovom članku autor razmatra kritiku savremene demokratije Žaka Ransijera, kao i osnove njegove sopstvene političko-filozofske koncepcije koja je artikulisana kao alternativa postojećim demokratskim diskursima i praksama. U središtu Ransijerove kritike nalazi se zamisao o tzv. „demokratskom čoveku“ kao vrhuncu liberalizma i oličenju „skandala“ tj. simulacije demokratije, a posledično zatim i kritika prividno etičkog diskursa kao lažnog humanitarizma. Ovakvim teorijama i politikama suprotstavlja se ideja o pravoj demokratiji kao egalitarizmu per se tj. izvornoj jednakosti koja znači da načelno svi imaju jednako pravo i moć da vladaju kao i da se potčine. U zaključnom delu analizira se relacija Ranasijerove radikalne demokratije sa pojmovima države, društva i javnosti i apostrofiraju relevantni elementi beskompromisnog političko-teorijskog obrasca.

In this article the author reflects upon the idea of theoretical and practical creation of new Europe as opposed to the concept and form of the European Union. In this context, the issues of subjectivity and sovereignty of Europe’s peoples are addressed in relation to the question of true democracy. The re­sponse to neoliberal and postmodern political project - such as the EU - is pre­sented as the rise of post-liberal patriotism in different European states. The role of Serbs is this altering process of the 21st century is exemplified in a three-folded way: through the rise of Euroscepticism, through a remembrance that Russia is a constitutive part of Europe and through emphasis on the specific and representative case of political sovereignty of the Republic of Srpska.

U prvom delu teksta autor, na interdisciplinaran način, razmatra osnove savremene filozofije kao kritičke teorije kulture, pre svega, kroz dela političkih filozofa poput Bodrijara, Adorna, Horkhajmera i Markuzea. U najbitnijem, artikuliše se i apostrofira složena zamisao o hiperrealnosti neoliberalizma, odnosno o samoreferencijalnosti znakova kao paradigmatično anti-kulturnom modelu, kao i, pored toga, relacija kulturnih industrija i virtuelnosti u svetlu destrukcije slobode. U drugom delu rada iznose se osnove Gramšijevog pojma kulturne hegemonije, kao i prateće koncepcije otpora. U zaključnom osvrtu na ceo problem analizira se sloboda kao istinski temelj srpske kulture i srpskog identiteta, a zatim i kao reprezentativan primer kulturnog i društvenog otpora u celini.

In this paper the author questions how European philosophy from the Greeks to Modernity and postmodernity encountered the problem of Otherness as the problem of the stranger. Morover, otherness and alterity were for the most part understood as opposed and threatening to the European “selfhood”. In the second part of the article the author addresses the theory of Costas Douzinas, both its originality and shortcomings as a response to the issue of rethinking new cosmopolitism. In conclusion, democracy, pluralism and identity are analysed in the light of ongoing debates surrounding the dilemma and accomplishments of the multicultural approach. The author argues that alternative cosmopolitism includes not only critical but normative theory as well.

U članku se analizira koncept etike slobode kao etike revolucije i demokratije naspram suprotnog stanovišta etike liberalističkog pragmatizma koje je karakteristično za domintantni zapadni diskurs druge polovine XX veka, a još uvek je prisutno i u prvim decenijama XXI veka. Razmatraju se razlozi zbog čega, za razliku od etike slobode, liberalistička etika – u finalnoj teorijskoj i praktičnoj instanci – uvek već upućuje na kapitulaciju. Filozofski pojam delanja iz slobode i odgovornosti subjekta opozitan je prinudnom delovanju u ime „golog života“ jednako kao što su pojmovi subjekta i događaja kontrastirani sferi nužnosti. U drugom delu rada autor se kritički osvrće na relaciju principijelnih i prudencijalnih razloga, na osnove politike uma, kao i središnju ulogu naroda za razumevanje političke etike per se.