Iljaz Osmanlić
DRŽAVA
Država je istorijska kategorija koja je nastala na određenom stupnju razvoja ljudskog društva, i u tom smislu ona je jedna istorijska čovekova tvorevina. Pravi smisao značenja države ogleda se u tome što je ona najvažnija politička ustanova civilizovanog društva. Njena osnovna funkcija je, od njenog postanka pa sve do danas, videli smo, opstanak i progres društva, putem zaštite datog istorijski nastalog, društvenog napretka i globalnog usmeravanja društvenih procesa. Osnovna sredstva državne vlasti su pravo, ideologija i monopol fizičke sile. Država koristi ova sredstva da bi društvena zajednica, a i ona sama mogla da opstane i funkcioniše. Zbog toga se kaže da je osnovno sredstvo državne vlasti pravo i na njemu zasnovan monopol sile, kojim raspolaže poseban aparat, hijerarhijski ustrojeni, civilni i vojno-policijskih organa. Osnovni elementi strukture svake države: teritorija, stanovništvo i suverena javna vlast. Svaka država poseduje ova tri elementa i od onog momenta kada jedan, bilo koji od njih, bude doveden u pitanje, država je okrnjena.
ZAJEDNICA I DRUŠTVO
Pojam zajednica prvi put se sreće još u antičkoj filozofiji, u učenjima Aristotela i Platona. Aristotel određuje državu kao zajednicu građana dobrovoljno ujedinjeni zarad srećnog života. Platonovo shvatanje zajednice izraženo je u idealnoj državi. On smatra da celina nije nastala radi pojedinca, već pojedinac radi celine. Dihotomne teorijske paradigme, političke zajednice društvo, razvijaju se i ustanovljavaju se u evropskoj i anglo-saksonskoj političkoj filozofiji u periodu od polovine 18-tog do polovine 19-tog veka. Ipak, prva tumačenja o dualizmu ciljeva političke zajednice i društva ovekovečenog o crkvi njenim kanonima prisutna su u ranohrišćanskoj maksimi da vladaru treba dati vladarevo, a bogu božije. Sve do 18-tog veka u društvenoj teoriji nije bilo jasnog razgraničenja između termina zajednica i termina društvo. Tek krajem 18-tog veka u Nemačkoj se javljaju prve teorije zajednice protivstavljene ugovornim teorijama društva, racionalističkom prosvetiteljstvu i individualizmu. U vreme crkvene reformacije i verskih ratova po Nizozemskoj i Nemačkoj, a u kontekstu sa njom u 17. i 18. veku, javljaju se teorijska shvatanja društva. U tim previranjima se, u sferi duhovnog i političkog života, konačno raspao monolitni pogled na svet, kao i teorija o Božanskom poreklu političke vlasti a, u svetu stvarnih činjenica, na mesto "hrišćanskog" stupa novo moderno doba.
EKUMENIZAM I TOLERANCIJA
Raskol u hrišćanstvu desio se 1054. godine, i hrišćanstvo se podelilo na Istočno (pravoslavno) i Zapadno (katoličko). Na zapadu se javlja Rim kao centar katoličke crkve, dok na istoku jača uticaj Ruske pravoslavne crkve. Podsetimo se, polaganjem bule, isključenjem protiv patrijarha Mihaila Kerularija, koji je 16. jula 1054. godine na presto Svete Sofije u Carigradu stavio kardinal Humert u ime pape Lava IX, umrlog tri meseca ranije, hrišćanstvo je i zvanično podeljeno na istočno i zapadno. Treći milenijum pripada ekumenizmu, izmirenju crkvenih različitosti i ponovnom stvaranju zajedničke vere, kakva je postojala pre velikog raskola. Hrišćanske crkve se danas bolje poznaju nego ikada poslednjih vekova, brojne napetosti su popustile, ali ne i nestale. Svi vode dijalog sa svima. Rimokatolici kontaktiraju sve više i sve bolje sa pravoslavnim crkvama, anglikancima, i pored nemih krucijalnih spoticanja. Pravoslavni teolozi vode teološki dijalog sa većinom crkava. Ali, jedinstvo nije na vidiku.