Slađana Mladenović

Ključni nalazi posmatranja izbornih ciklusa 2012–2017. godine pokazuju da normativni okvir formalno pruža dobru osnovu za održavanje slobodnih izbora, ali da njegova nepotpuna primena i nedostatak nadzora tokom predizborne kampanje generišu porast neravnopravnosti učesnika izbora i dovode u pitanje ostvarivanje uslova za poštene izbore. Pritom, stanje je najlošije u tzv. bočnim izbornim arenama, iz tri razloga. Prvo, finansiranje predizborne kampanje nije transparentno, a neravnopravnost učesnika u pogledu raspoloživih sredstava se povećava, pri čemu učešće vladajućih stranaka prelazi 60–70% Drugo, u medijskoj sferi se izdvajaju dva problematična aspekta: 1) u pogledu vlasništva postoji finansijska i kadrovska povezanost privatizovanih lokalnih medija sa strankama; i 2) u elektronskim medijima sa nacionalnom frekvencijom i najtiražnijim dnevnim i nedeljnim novinama postoje „izbori na dva sprata“ sa potpunom dominacijom SNS i njenog predsednika, fenomenom partijskih kamera, funkcionerskom kampanjom, tj. kampanjom van kampanje i nedostatkom kritičke uloge medija. Treće, posmatrači redovno beleže na desetine slučajeva zloupotreba javnih resursa u stranačke svrhe. Suštinskog nadzora nad izbornim procesom nema, pošto zakonom predviđeni Nadzorni odbor nikad nije formiran, dok regulatorna tela poput Agencije za borbu protiv korupcije i Regulatornog tela za elektronske medije postaju sve pasivnija, radeći pod uticajem vladajućih stranaka i bez mogućnosti da spreče njihove zloupotrebe u izbornom procesu. Jedini aspekt izbornog procesa koji vladajuće stranke nisu potpuno monopolizovale je Republička izborna komisija, ali posmatrači preporučuju njenu profesionalizaciju, čime bi se kontrola nad njenim radom iz ruku svih izbornih lista i parlamentarnih stranaka de facto predala u ruke samo vladajućim strankama.

Prikaz knjige: Dobrica Ćosić, U tuđem veku, Službeni glasnik, Beograd, 2011.

U ovom radu autor razmatra koncept deparlamentarizacije politike Republike Srbije u procesu evropskih integracija. U tom cilju autor izlaže shvatanje pojma deparlamentarizacije, odnosno gubljenje značaja, nadležnosti i moći nacionalnih parlamenata pod uticajem faktora iz domaćeg i međunarodnog okruženja. Takođe se razmatraju uzroci slabljenja uloge parlamenta, prvenstveno oni koji proizilaze iz karakteristika političkog sistema. U Srbiji postoje slične tendencije kao u ostalim postkomunističkim državama, zbog čega je u radu vršeno poređenje sa drugim državama koje su prošle kroz tranziciju. Jedna od osnovnih pretpostavki rada je da je objašnjenje za deparlamentarizaciju potrebno potražiti i u funkcijama parlamenta. Kada je reč o Srbiji, autor izvodi dokaze koji ukazuju na to da zakonodavna funkcija preovladava na dnevnom redu Narodne skupštine, i da to dovodi do potiskivanja ostalih funkcija ove institucije. Za potrebe ovog rada, istaknuta je razlika između procesa evropeizacije koja postoji u državama članicama Evropske unije i pro­cesa evropske integracije u kome učestvuju države Zapadnog Balkana, uključujući Srbiju. Oba procesa mogu dovesti do slabljenja pozicije nacionalnog parlamenta, što se u Srbiji i događa. Međutim, to ne mora biti slučaj, zbog čega autor u poslednjem poglavlju postavlja pitanje da li proces deparlamentarizacije može biti reverzibilan.

Autor u ovom radu razmatra odnos države i nevladinog sektora u Srbiji u procesu evropskih integracija. Rad je podeljen na tri dela. U prvom delu autor daje teorijski osvrt i istorijski prikaz odnosa dr­žave i civilnog društva, i navodi značaj civilnog društva u Evropskoj uniji. Drugi deo rada je posvećen osvrtu na nevladin/civilni sektor u post-komunističkim režimima, i specifičnostima ovog sekto­ra u Srbiji. Treći deo rada je posvećen izučavanju konkretnih oblika saradnje države i nevladinog sektora u Srbiji, u okviru tri ključna perioda: do 2000. godi­ne, od 2000. do 2005, i nakon 2005. godine. Iako između drugog i trećeg perioda nije postojao drastičan prelaz kao između prvog i drugog, autor smatra da je bilo važno napraviti presek saradnje 2005. godine, utoliko pre što su to uradili i istraživači koji su se bavili civilnim sektorom. Umesto zaključka, autor naglašava koja su pitanja ostala otvorena u oblasti saradnje države i nedržavnih aktera. Iako je u radu objašnjena pojmovna razlika između građanskog i civilnog društva, nevladinih organizacija i organizacija civilnog društva, ovi pojmovi su često korišćeni kao sinonimi, kako zbog literature koja je korišćena prilikom izrade rada, tako i zbog činjenice da se svi pobrojani termini suštinski odnose na sektor koji je odvojen od države.

Autor u ovom radu razmatra ulogu Organizacije za evropsku bezbednost i saradnju, odnosno njenog specijalizovanog tela, Kancelarije za demokratske institucije i ljudska prava (ODIHR) u posmatranju izbora u Srbiji od uvođenja višestranačkog sistema. U radu je najpre dat kratak osvrt na međunarodno posmatranje izbora, da bi zatim bilo predstavljeno posmatranje u okviru OEBS/ODIHR. Slučaj Srbije je zanimljiv za razmatranje, jer je posmatranje izbora u Srbiji dovelo do nekoliko presedana u praksi posmatranja koje sprovodi OEBS/ODIHR. Posmatračke miщe su ukazale na niz nedostataka izbornog procesa u Srbiji i potrebu zarevizijom celokupnog izbornog zakonodavstva. Posmatranje izbora na Kosovu i Metohiji je razmatrano u poslednjem delu rada, zbog speci­fičnosti u odnosu na posmatranje u ostatku Srbije.

U ovom radu autori analiziraju reformu pravosuđa u Srbiji, koja se sprovodi u procesu pristupanja Srbije Evropskoj uniji. Posebno je izdvojen period od 2008. do 2012. godine, iako se počeci reforme pravosuđa mogu identifikovati od 2001. godine. Rad je podeljen na dva osnovna dela. U prvom delu se ukratko iznose osnovni podaci o reformi pravosuđa, pri čemu je posebna pažnja posvećena izboru nosilaca pravosudnih funkcija. U drugom delu su autori razmatrali uticaj procesa evropskih integracija na reformu pravosuđa u Srbiji, analizom dokumenata koje su usvojile Evropska unija i Srbija u procesu pristupanja Srbije ovoj međunarodnoj organizaciji. Na osnovu svega iznetog, autori izražavaju bojazan da upliv politike na sudstvo nije prošlost, i da „reforma reforme“ pravosuđa neće doprineti njegovoj nezavisnosti i nepristrasnosti.

U ovom radu autor analizira predloge reforme Saveta bezbednosti Ujedinjenih nacija koje su podnosile članice UN i njihove interesne grupe, Predsednik Generalne skupštine UN i Generalni sekretar UN, u periodu od usvajanja Rezolucije 47/62 od 11. decembra 1992. do okončanja desete runde međuvladinih pregovora u junu 2014. godine. Cilj rada je da predstavi glavna rešenja koja su u predlozima data za dva ključna pitanja reforme SB proširenje članstva SB i domašaj i način korišćenja prava veta. Rad se sastoji iz tri dela. U prvom delu je dat prikaz sadržaja Prve reforme SB (1963-1965) i razloga za novu refor­mu. U drugom delu su analizirani predlozi razmatra ni u okviru Otvorene radne grupe GS do 2007. godine, a u trećem predlozi iz dosadašnjeg toka međuvladinih pregovora koji su počeli 2009.

Prikaz knjige: Zoran Avramović, Politička misao Miloša Crnjanskog, Institut za političke studije, Beograd, 2010.

Prikaz knjige: Vukašin Pavlović, Država i društvo: studija iz političke sociologije, Čigoja, 2012.

Prikaz knjige: Đorđe Stojanović, Živojin Đurić, Anatomija savremene države, Institut za političke studije, Beo­grad, 2012, 400 str.

Polazeći od teorije principal-agent (p-a), autor u radu predstavlja delegiranje ovlašćenja decentralizovanim agencijama Evropske unije (DAEU) i uspostavljanje mehanizama kontrole nad njima. Prema teoriji p-a, jedna strana, koja je određena kao principal, osniva agenta i delegira mu ovlašćenja, a druga strana, koja je u ulozi agenta, deluje za principala, u njegovo ime ili kao njegov predstavnik, pri čemu se principal suočava sa izborom ovlašćenja koja bi trebalo delegirati agentu, i izborom mehanizama institucionalne kontrole nad njim. Decentralizovane agencije EU su u ulozi agenta, dok su institucije institucionalnog trougla (Evropski parlament, Savet i Komisija), između kojih postoji institucionalna ravnoteža, i države članice, određene kao principali. Cilj rada je, da u svetlu teorije p-a, objasni kako postojanje više principala, uz paralelno delovanje Suda EU, utiče na delegiranje ovlašćenja DAEU i uspostavljanje mehanizama kontrole nad njima, imajući u vidu načelo institucionalne ravnoteže i kombinaciju nadzora i sankcija radi kontrole delovanja DAEU. Rad se sastoji iz četiri dela. U prvom poglavlju su predstavljene glavne odlike teorijskog modela principal-agent. U drugom delu su definisane DAEU, i date su glavne odlike njihove organizacije i načina delovanja. U trećem delu, posvećenom delegiranju ovlašćenja DAEU, fokus je na dve teme, a to su: 1) predstavljanje principala i načela institucionalne ravnoteže EU kao konteksta delegiranja ovlašćenja DAEU; i 2) ograničenja u delegiranja ovlašćenja DAEU. Četvrti deo rada je posvećen mehanizmima kontrole koju principali ostvaruju nad DAEU.

Prikaz zbornika: Srbija i evroazijski geopolitički prostor (priredili Milomir Stepić, Živojin Đurić), Institut za političke stu­dije, Beograd, 2013, 446 str.

The question of accountability of the European Regulatory Agencies (ERAs) has been the subject of the interinstitutional debate within the ‘institutional triangle’ of the European Union, but also the subject of the theoretical deliberations. In this paper the author is expounding two prominent standpoints in respect to the accountability of ERAs – the delegation of powers (principal-agent) and public accountability (actor-forum) models. The aim of the paper is to present the assessment of the EU agencies’ accountability through the lenses of these models, and to point out the troublesome accountability of the account holders. Finally, the author concludes that the two models are not mutually exclusive in assessing the EU agencies’ accountability, but that the actor-forum model provides a better framework for the implementation of the accountability mechanisms.

Prikaz zbornika: B. Guy Peters, Philippe Zitoun (eds), Contemoprary Approaches to Public Policy – Theories, Controversies and Perspectives, Palgrave MacMillan, 2016.