Ognjen Pribićević

Cilj ovoga rada je da analizira posledice referenduma o nezavisnosti Škotske 2014. i izlasku/ostanku UK u EU iz 2016. na buduću političku i konstitucionalnu strukturu UK. U ovoj analizi biće reči o tome kako su britanski konstitucionalisti pokušali da reše englesko pitanje u UK kroz princip engleski glasovi za engleske zakone a škotsko kroz zakon o devoluciji. U drugom delu analize biće reči o odnosu između UK i EU. U ovom, najobimnijem delu studije, analiziraćemo uzroke koji su doveli do raspisivanja referenduma, govorićemo o tome kako je tekla kampanja za izlazak–ostanak UK u EU, o argumentima jednog i drugog bloka i na kraju analiziraćemo razloge pobede Bregzita.

U istraživanju smo koristili relevantnu i aktuelnu stranu ali i domaću naučnu i stručnu literaturu u vezi sa temom rada. Koristili smo se triangulacijom izvora podataka pa smo tako kritički promatrali kako naučnu literaturu, tako i medijske članke, ali i istraživanja javnog mnjenja u vezi sa raspoloženjem javnog mnjenja oko škotskog i EU referenduma.

Na pobedu Bregzita presudno su uticali dramatičan porast broja migranata u UK u poslednjih desetak godina, podele unutar Konzervativne partije, loše vođena kampanja onih koji su se zalagali za ostanak UK u EU i sve izraženije nepoverenje birača prema političkoj klasi i vladajućem establišmentu.

Nakon izlaska UK iz EU vladi u Londonu biće potrebno puno napora da u doglednoj budućnosti zadrži Severnu Irsku i Škotsku u UK. Izlaskom iz EU, UK se opredelilo za samostalno delovanje na međunarodnoj ekonomskoj i političkoj sceni u vremenu kada se većina drugih zemalja sveta sve više povezuju. Vreme pred nama pokazaće kako će se UK, u svojim novim okvirima, izboriti sa svim ovim unutrašnjim i spoljnopolitičkim izazovima.

U ovom radu autor analizira potragu Demokratske stranke i Socijalističke partije Srbije za novim, socijaldemokratskim identitetom. DS je na taj put krenula sa pozicija liberalno građanske partije a SPS sa pozicija komunističke i autoritarne organizacije. Desetak godina nakon pada diktatorskog režima Slobodana Miloševića dve partije su formirale zajedničku vladu, potpisale Deklaraciju o političkom pomirenju i svoju politiku sve više usmeravaju u socijaldemokratskom pravcu. Za SPS ključni problem i dalje ostaje pitanje odnosa prema tegobnom Miloševićevom nasleđu. S druge strane, za DS ključni problem je isti kao i za sve partije slične orijentacije u EU - kako sprovoditi levo orijentisanu politiku u vremenu teške ekonomske krize kada ima sve manje para za socijalna izdavanja.

U ovom radu autor analizira najvažnije rezultate parlamentarnih i predsednički izbora održanih 2012. kao i kampanju koja im je prethodila. Prema njegovom mišljenju najvažnije karakteristike održa­nih izbora su: 1. Ovi izbori su doveli do prve radikalne promene vlasti u Srbiji od 2000. godine. Naime, ovo će biti prvi put od 2000. da vladu neće formirati partije pobednice nad autoritarnim režimom već one stranke koje su bile poražene u petoktobarskoj revoluciji. Tako će novu vladu sačinjavati SPS, SNS koja je nastala nakon cepanja ekstremno desne SRS i partija Mlađana Dinkića URS (bivši G17). Ipak, treba reći da su se i SPS i SNS u međuvremenu značajno promenile i da i programski i verbalno zastupaju pro demokratsku i pro evropsku orjentaciju. Neuspeh nekadašnjeg demokratskog bloka je tim veći što sve zajedno one i dalje imaju većinu u parlamen­tu ali zbog međusobnih konflikata i političkihrazlika nisu uspele da formiraju vladu. 2. Poraz Borisa Tadića na predsedničkim izborima 3. Veliki uspeh so­cialista Ivice Dačića. 4. Neuspeh Srpske napredne stranke da iskoristi veliko nezadovoljstvo birača i ostvari bolji rezultat na parlamentarnim izbori­ma 5. Relativno dobar rezultat Demokratske stran­ke i njenih koalicionih partnera na parlamentarnim izborima uprkos teškoj ekonomskoj krizi 6. Velika kriza partija desnice i neuspeh Srpske radikalne stranke da uđe u parlament. Pored ovih osnovnih karakteristika prema mišljenju autora izbore 2012. obeležio je i neuspeh DS da ostvari svoja važna tri cilja: da Boris Tadić pobe­di na predsedničkim izborima, da se politička scena ukrupni i svede na nekoliko stranaka uz dve najveće: DS i SNS. Umesto toga politička scena Srbije je postala još kompleksnija nego na prethodnim izbo­rima gde se u parlamentu pored 6 većih stranaka nalazi još četrdesetak manjih stranaka koje imaju jednog ili nekoliko poslanika. I treće, DS je pogrešnom strategijom jačanja svojih koalicionih partnera G17 i SPS-a kao i pomažući stvaranje SNS-a direktno doprinela svom padu sa vlasti i stvaranju nove vladine koalicije u kojoj su upravo ove tri stranke.

In the article “Achievements and Failures of Democratic Go­vernments in Serbia” Dr Pribicevic analyzed transition in Serbia after 2000. As a greatest achievements he pointed out that democracy beco­me “only game in the town”, that political killings were stopped, that Serbia again become part of world and european community and that standard of living has improved. On the other side, Dr Pribicevic un­derlined slow EU integration process, joblessness, corruption and orga­nized crime as a greatest challenges for new democratic governments in Serbia after 2000. His conclusion is that only through the concrete process of acceding to the EU Serbia will be able to reach a certain level of standards and accept EU values and rules of behavior. Without fast concrete steps towards EU Serbia will continue to be preoccupied with its own past and myths.

U ovom radu Dr Ognjen Pribićević analizira politički razvoj najvažnijih partija desnice u Srbiji nakon 2000. Demokratske stranke Srbije i Srpske radikalne partije odnosno Srpske napredne stranke koja je nastala nakon rascepa među radikalima krajem 2008. godine. Autor ukazuje na suprotne pravce razvoja ovih partija. Dok se DSS sve više udaljavala od EU i samim tim izolovala od glavnih političkih tokova i birača, SNS je na­pravila radikalan zaokret u odnosu na raniju politiku Srpske radikalne stranke i postala zagovornik evropskog puta Srbije. Ove promene su u velikoj meri suzile mogućnost za saradnju ove dve stranke, ali i bitno smanjile šanse SNS da nakon sledećih izbora konačno formira vladu. Prema mišljenju autora, u ovom trenutku, izgleda da SNS na vlast može doći samo preko velike koalicije sa vladajućom Demokratskom strankom, što bar za sada, obe stranke odbacuju.

U ovom radu dr Ognjen Pribićević analizira kako je najnovija kosovska kriza uticala na proces EU integracija i oblikovanje političke scene Srbije. Dr Pribićević ukazuje na to kako je kriza započela u proleće 2011. godine ponovnim pominjanjem ideje podele Kosova u srpskoj političkoj javnosti a zatim se nastavila sukobima između KFORa i Srba sa severa Kosova oko kontrole administrativnih prelaza Jarinje i Brnjak. Tokom leta 2011. nemačka kancelarka Merkel je posetila Srbiju i zatražila od vlade u Beogradu da normalizuje odnose sa Kosovom i raspusti institucije Srba na severu. Vlada u Beogradu je nastavila pregovore sa albanskom stranom ali nije uspela da se dogovori oko regionalnog predstavljanja Kosova nakon čega je Evropski savet pod uticajem nemačke vlade 9. decembra 2011. doneo odluku da odloži davanje kandidature Srbiji za februar 2012. Dr Pribićević je pokušao da odgovori na nekoliko pitanja: zašto su se Vašington i Berlin odlučili da u ovom trenutku izvrše tako jak pritisak na Srbiju? Da li je moguće obezbediti podelu Kosova? Da li Srbija može da nastavi sa dosadašnjom politikom i EU i Kosovo ili će morati da se opredeli da jednom od ova dva pitanja da prioritet? I na kraju, kosovska kriza je otvorila i suštinsko pitanje: da li će Srbija moći da uđe u EU bez onoga što je nemački ministar Vestervele nazvao „priznanjem teritorijalnog integriteta Kosova“? Autor je mišljenja da će s obzirom na predstojeće izbore i vladajuća DS i vodeća opoziciona SNS nastaviti sa dosadašnjom politikom i Kosovo i EU. Ipak, takva politika je, po mišljenju autora, neodrživa na duži rok i Srbiji predstoji suočavanje sa teškim i dilemama. Takođe, prema mišljenju autora, najnovija kosovska kriza je pokazala sve slabosti međunarodnog položaja Srbije koja nema ni jednog značajnijeg saveznika među ključnim zapadnim silama koje imaju dominantan uticaj u ovom delu Evrope. Upravo su ove sile odlučile da u trenutku koji je najosetljiviji za Srbiju, kada se ona bori da obezbedi status kandidata, uslove njen budući status u EU zaokruživanjem nezavisnosti Kosova u njegovim administrativnim granicama. Zapadne sile od Srbije ne očekuju da prizna nezavisnost Kosova ali se očekuje da prizna teritorijalni integritet Kosova. Zašto je ovo pitanje postalo tako važno za vodeće sile Zapada, pita se autor? Po njegovom mišljenju na ovakav pritisak Zapada na Srbiju uticalo je više razloga. Prvo, američki interesi u ovom delu Evrope, drugo, želja Nemačke i drugih vodećih sila EU da spreče stvaranje novog zamrznutog konflikta, poput Kiparskog, u ovom delu Evrope i treće, rezerve u pogledu srpske spoljne politike i njene orjentacije na EU ali i Rusiju, Kinu i nesvrstane zemlje koja se na Zapadu ne retko tumači i kao želja da se sedi na dve stolice.

U ovom radu dr Pribićević analizira najvažnije političke uzroke spore i tegobne tranzicije u Srbiji. Dvanaest godina nakon rušenja autoritarnog režima u Srbiji razočarenje građana postignutim je potpuno. Nove vlasti su obećavale viši standard, nižu nezaposlenost, brzi ulazak u EU, odlučan obračun sa korupcijom i organizovanim kriminalom. Kada se to nije dogodilo ni nakon desetak godina velika očekivanja su zamenili razočarenje i nezadovoljstvo usmereno prema strankama koje su iznele revoluciju 2000. godine. Prema mišljenju autora tri su osnovna politička razloga spore i tegobne tranzicije Srbije. Prvo, potpuna preokupiranost pitanjem Kosova i Metohije i stalna uslovljavanja evropskog puta Srbije sa tzv. normalizacijom odnosa Beograda i Prištine što je u velikoj meri usporilo sprovođenje reformi i rešavanje svih drugih važnih društvenih pitanja. Drugo, stalna sukobljavanja vodećih partija tzv. demokratskog bloka, i Treće, spora transformacija partija koje su nekada činile okosnicu Miloševićevog režima i koja je dovela do toga da praktično desetak godina partije tzv. demokratske orjentacije nisu imale nužni korektiv i podsticaj koji bi dolazio od opozicionih partija. Tek kada je Srpska napredna stranka, nastala nakon cepanja ekstremno desne Srpske radikalne stranke, usvojila osnovne po­stulate demokratske vladavine i praktično prihvatila gotovo sve elemente spoljne politike prethodne vlade došlo je do prve prave promene vlasti u Srbiji, dvanaest godina nakon pada prethodnog autoritarnog režima. Brže priključenje EU i rešenje problema Kosova i Metohije ostaće ključni izazovi i za novu vladu od čijeg rešenja zavisi da li će Srbija i dalje zaostajati u odnosu na druge zemlje u regionu ili će konačno i njeni građani početi da žive bolje.

The author points at the fact that fifteen years after the NATO intervention in 1999, the issue of Kosovo and Metohija status has not been resolved yet. Despite the fact that Kosovo has been recognized by 96 countries and almost all the most important countries of the West, the independence of Kosovo has come across great problems within the international community. The biggest one, of course, being the fact that without Serbia’s consent, Russia won’t let Kosovo have the UN cha­ir. In addition, the self-proclaimed independent Kosovo has faced yet another serious problem. Namely, in the same way the Albanians did not want to accept the authority of Belgrade, so the Kosovo Serbs (who after the big persecutions by the Albanians during 2004 mostly concen­trated in the north of Kosovo), did not want to recognize the authority of Pristina. On the other hand, great Western powers have conditioned Ser­bia’s accession to the EU with the so called normalization of relations with Pristina. And it is precisely between these two points - the UN chair for Kosovo and Serbia’s membership in the EU - that a fierce political and diplomatic battle has been fought for the last few years. The aim of this paper is to show what had been going on during the last few years of negotiations between Belgrade and Pristina and to anticipate possible outcomes of this difficult diplomatic and political struggle.