Boban Stojanović

Sistem lokalne samouprave u Srbiji je monotipan, odnosno jednostepen, a lokalna samouprava se ostvaruje kroz opštine, gradove i grad Beograd. Ipak, gradovi statutom mogu osnivati gradske opštine. Grad Beograd ima 17 gradskih opština. One nisu jedinice lokalne samouprave, međutim imaju elemente lokal­ne samouprave. Grad Beograd je izvršio decentralizaciju, kako poslova tako i odlučivanja, s obzirom da gradske opštine imaju svoje institucije koje se konstituišu nakon demokratskih izbora na teritoriji gradske opštine. Hipoteza rada jeste da decentralizacija odlučivanja ne ostvaruje svoju funkciju. Ona pretpostavlja određene principe kao što su veća participacija građana i učestvovanje u donošenju odluka, javnu raspravu, informisanost građana i kon­trolu, političku predstavljenost i snažnu vezu između izabranih predstavnika i građana, ali i izbornu participativnost zasnovanu na motivima opštin skih izbornih tema i izbornih kandidata. Metodološki, ispitivanje hipoteze smo vršili empirijskim istraživanjem putem upitnika sa 26 pitanja koji je popunilo 739 građana sa teritorije Beograda. Rezultate koje smo dobili u istraživanju doveli smo u vezu sa principima decentralizacije odlučivanja. Upitnik je bio tako koncipiran da nam što vernije pokaže demokratske navike građana koji bi mogli da potvrde ili opovrgnu postavljenu hipotezu. Rezultati su nedvosmisleno potvrdili hipotezu da decentralizacija odlučivanja na nivou gradskih opština ne ostvaruje svoju funkciju.

okalne vlasti su svakodnevno uključene u živote svih građana. Neophodno je da lokalna demokratija funkcioniše, da postoji veza između građana i lokalnih predstavnika, kao i da građani participiraju u donošenju odluka. Građani u Beogradu većinski ne prepoznaju funkcionere koji donose odluke u njihovo ime. Istraživanje socijalnih profila političkih funkcionera u gradskim opštinama i gradu Beogradu je sprovedeno u periodu od marta do avgusta 2015. godine. Indikatori koji su korišćeni za analizu socijalnih profila su: godina rođenja, rod, stepen obrazovanja i zanimanje. Istraživanje je obuhvatilo 10 od 17 gradskih opština i grad Beograd kao jedinicu lokalne samouprave. Rezultati istraživanja ukazuju na nekoliko problema. Pre svega i dalje nedovoljan broj žena na pozicijama na kojima se donose odluke. Od pozicija vodećih funkcionerskih mesta tek jedno mesto (od 22) zauzima žena. Prosečna starost političkih funkcionera iznosi 45,1 godinu, ali dosta varira od gradske opštine do gradske opštine. Od ukupnog broja političkih funkcionera (173) za koje smo dobili informaciju o stepenu obrazovanja, 109 funkcionera je završilo fakultet i ima visoko obrazovanje (63%). Srednju školu je završilo 40 funkcionera (23,1%), dok među političkim funkcionerima ima tek tri doktora nauka (1,73%). Kada se radi o zanimanjima među političkim funkcionerima najviše ima dipl. inženjera, dipl. ekonomista, dipl. pravnika i dipl. menadžera.

Rad predstavlja nastavak prethodnog istraživanja na temu ekonomskog glasanja u Srbiji. U radu ispitujemo motive izborne odluke birača kada glasaju na izborima. Odnosno, pitamo se da li birači u Srbiji, Hrvatskoj i Crnoj Gori ekonomski glasaju? Ekonomsko glasanje pretpostavlja da birači donose odluke na osnovu rezultata ekonomskih politika. U radu koristimo pet pokazatelja na osnovu kojih merimo rezultate ekonomskih politika. U Hrvatskoj i Crnoj Gori istražujemo prethodna tri izborna ciklusa, dok u Srbiji istražujemo poslednji izborni ciklus što predstavlja nastavak prethodnog istraživanja. Nakon analize ekonomskih pokazatelja i rezultata izbora dolazimo do zaključka da birači u Hrvatskoj i Crnoj Gori glasaju ekonomski, za razliku od birača u Srbiji.

U deskriptivnom delu rada se uvodi u osnovne pojmove poput lokalne demokratije, lokalne samouprave, supsidijarnosti i decentralizacije. Nakon toga kreiramo tri indikatora uz pomoć kojih možemo da testiramo da li u određenoj zemlji postoji lokalna demokratija i kako ona funkcioniše. Indikatori su: mreža nivoa lokalne vlasti, finansijska autonomija jedinica lokalne samouprave i finansijska ravnopravnost, i definitivnost lokalnih izbora. Nakon predstavljanja indikatora testiramo ove indikatore na studiji slučaja Srbije i kroz analizu stanja zaključujemo da lokalna demokratija ne funkcioniše. Zatim ispitujemo uzroke problema koji postoje vezano za sva tri indikatora. Uzroci su institucionalne prirode. U pravilima i procedurama (zakonima) koje donosi republička vlast. Kao institucionalnu prepreku razvoju lokalne demokratije pronalazimo i Ustav Republike Srbije. Umesto zaključka preporučujemo kakve institucionalne promene su neophodne da bi lokalna demokratija počela da funkcioniše u Srbiji jer različite institucije daju različite političke ishode.

The presidential election was held in Serbia on 2 April 2017. The political system in Serbia is a semi-presidential system in which the President of the Republic has relatively minor formal legal competencies and power. What definitely determines the power and authority of the President is the question of whether he/she is also the president of the party with the majority in the parliament. Serbia has taken on different forms of the semi-presidential system (presidential/prime ministerial) in the three previous mandates/periods. In addition to the current Prime Minister, Aleksandar Vučić, 10 other candidates also ran for President. Aleksandar Vučić won the presidency in the first round of the election for the President of the Republic of Serbia with 55.08% of the votes. The second candidate won 16.36% of the votes. As a consequence of the election, the political system in Serbia will move toward the presidential system.

The main hypothesis of this paper is that candidates who run for elections - run extremely party-oriented campaigns, not personal ones. We test this hy­pothesis with the help of empirical research (Comparative Candidate Survey), which was conducted in 2015. In the survey, 656 (268 - Serbia, 95 - Bosnia and Herzegovina, 136 - Montenegro and 157 - Kosovo*) respondents were inter­viewed. The electoral institution that is associated most strongly with the theme of our research is the design of the electoral ballots. In terms of the closure form of the list (blocked lists - Serbia and Montenegro), it can be said that the candidates who are on the electoral list are discouraged from leading per­sonal campaigns and encouraged to direct activities during the election period at promoting the party and party leader. However, in countries with personal voting (not blocked lists - Bosnia and Herzegovina and Kosovo*), the situation is the same. Through insight into the results of comparative research, we see that party campaigns are also dominant in systems with personalised ballots. Candidates for members of parliament only run party-based campaigns. The results of the research on the attitudes and actions of candidates for members of parliament in the last election campaign confirm this tendency. The influence of the party leader, the leadership campaign, obedience and loyalty to the lead­er of the party, and good relations with him/her are much more important for the candidates than contact with the voters and leading personal campaigns.