STRUKTURNA DINAMIKA NARODNE SKUPŠTINE REPUBLIKE SRBIJE 1991-1993. GODINE

Milan Jovanović

Sažetak

Članak analizira promene u stranačkoj i socijalnoj strukturi prvog višestranačkog saziva Narodne skupštine. On je metodološki okvir u kojem će se sprovesti longitudinalno istraživanje strukturne dinamike srpskog parlamenta od početka redemokratizacije do danas. Analiza stranačkog sistema i socijalne strukture posmatra se u kontekstu promena političke elite u Srbiji u rasponu od preko dve decenije. Prvi saziv Narodne skupštine u periodu 1991-1993. godine nagovestio je tektonske promene u partijskom sistemu i strukturi političkih elita. Ukidanjem monopartizma veoma brzo se fragmentisala višestranačka scena Srbije. Na prvim višestranačkim izborima učestvovalo je 44 političke stranke od 53 koliko je bilo osnovano. Kroz Narodnu skupštinu u tom periodu prošlo je ukupno 17 stranaka. Većinski izborni sistem obezbedio je ostanak na vlasti reformisanim starim komunističkim elitama. Nove političke elite, politički i programski utemeljene na antikomunizmu i liberalnom modelu demokratije i ekonomije bile su izrazito podpredstavljene u Narodnoj skupštini. Sociodemografske karakateristike poslanika u prvom sazivu pokazuju radikalan raskid sa dotadašnjom delegat­ skom praksom. Iz skupštinskih klupa nestali su industrijski i administrativni radnici, seljaci i pripadnici komunističke nomenklature koji su dominirali u delegatskim skupštinama, ali i mladi i žene koji su takođe u velikom broju bili reprezentovani u delegatskim parlamentima. Nacionalni sastav prve legislature nagoveštava proces etničke homogenizacije : 80% poslanika po nacionalnom opredeljenju izjašnjavali su se kao Srbi što ne odgovara strukturi stanovništva u kojoj su Srbi činili nešto više od 65% stanovništva. Bojkot izbora od strane Albanaca na Kosovu i Metohiji osnovni je uzrok slabijoj zastupljenosti ove nacionalne manjine. Mađari i Muslimani imali su broj poslanika koji je bio u skladu sa njihovim udelom u ukupnom stanovništvu. Među poslanicima su dominirali pojedinci u srednjoj životnoj dobi od 41 do 50 godina. Poslanik je imao prosečno oko 45 godina. Mladi su bili izrazito podpredstavljeni, činili su svega 2% u ukupnom broju poslanika. Isto važi i za poslanike u starijoj dobnoj skupini od 51 do 60 godina kojih je bilo 4,4%. Obrazovni nivo poslanika bio je znatno iznad strukture stanov­ništva: čak 82% poslanika imali su fakultetsko obrazovanje, a njih 16% i najviše akademske titule. Broj žena je bio poražavajući. Sa 23% koliko ih je bilo u delegatskim skupštinama, njihov broj je pao na svega 2%. Četiri žene sedile su u poslaničkom klubu socijalista. To je nagovestilo potrebu institucionalnih intervencija u izborni sistem kako bi se obezbedila njihova bolja zastupljenost.

Reference

1. Botomor, T. (2008). Elite i društvo, Novi Sad: Mediteran Publishing.
2. Bumheim, J. (1989). Is Democracy Possible?, Cambridge: Polity Press.
3. Hague, R., Harrop, M., Breslin, S. (2001). Komprativna vladavina i politika, Zagreb: Fakultet političkih znanosti.
4. Ilišin, V (2007). Hrvatski Sabor 2003.: Obrasci političke regrutacije parla­mentrane elite, Politička misao, XLIV, 4, str. 55-92.
5. Ilišin, V (2003). Hrvatski Sabor 2000.: strukturne značajka i promjene, Politička misao, XXXVIII, br. 2, str. 42-67.
6. Јовановић, М. (1997). Изборни системи избори у Србији 1990-1996. годи­не, Београд: Службени гласник РС и Институт за политике студије.
7. Keller, S. (1963). Beyond the Ruling Class, Stratetigic Elites in Moder Society, New York: Randon House.
8. Michels, R. (1990). Sociologija partija u savremenoj demokraciji, Zagreb: Infor­mator.
9. Mill, J.S. (1989). Izabrani politički spisi I i II, Zagreb: Informator.
10. Norton, P. (1990). Parliament in Western Europe, London: Frank Cass.
11. Pajvančić, (2005). Parlamentarno pravo, Beograd: Konrad Adenauer Fondacija.
12. Phillips, A. (1995). The Politics of Presence, Oxford: Clarendon Press.
13. Pegan, S. (1991). Pluralizacija parlamenta socijalni sastav Narodne skup­štine Srbije, u zborniku: Od izbornih rituala do slobodnih izbora, Beograd: Institut društvenih nauka.
14. Petrović, R. (1992). Nacionalni sastav stanovništva 1991, Jugoslovenski pregled, br 1.
15. Silk, (1987). How Parliaments Works, London, New York: Longman.